Υλικό για μαθητές ...

Καθολικός σχεδιασμός είναι ο σχεδιασμός κτιρίων, προϊόντων ή περιβαλλόντων, που θα τα καταστήσει προσβάσιμα σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από την ηλικία, την αναπηρία ή άλλους παράγοντες.

Ο όρος "καθολικός σχεδιασμός" επινοήθηκε από τον αρχιτέκτονα Ronald Mace για να περιγράψει την έννοια του σχεδιασμού όλων των προϊόντων και τη δόμηση του περιβάλλοντος, ως αισθητικό και χρησιμοποιήσιμο στο μέγιστο δυνατό βαθμό από όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία, την ικανότητα ή την κατάστασή τους στη ζωή. [1] Εντούτοις, ήταν το έργο του Selwyn Goldsmith, συντάκτη του Designing for the Disabled (1963)- (Σχεδιασμός για τα άτομα με ειδικές ανάγκες), ο οποίος πραγματικά πρωτοστάτησε στην ιδέα της ελεύθερης πρόσβασης για τα άτομα με αναπηρίες. Το πιο σημαντικό επίτευγμά του ήταν η δημιουργία του χαμηλωμένου πεζοδρομίου – που τώρα αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό της δόμησης του περιβάλλοντος.

Ο καθολικός σχεδιασμός προέκυψε από προηγούμενες ιδέες προσβασιμότητας, το ευρύτερο κίνημα προσβασιμότητας και την προσαρμοστική και βοηθητική τεχνολογία, και επιδιώκει να συνδυάσει επιπροσθέτως την αισθητική σε αυτές τις βασικές σκέψεις. Καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και η σύγχρονη ιατρική αυξάνει το ποσοστό επιβίωσης εκείνων που ταλαιπωρούνται από σημαντικούς τραυματισμούς, ασθένειες και γενετικές ανωμαλίες, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τον καθολικό σχεδιασμό. Υπάρχουν πολλές βιομηχανίες στις οποίες ο καθολικός σχεδιασμός έχει διεισδύσει σημαντικά στην αγορά, αλλά υπάρχουν πολλές άλλες στις οποίες δεν έχει ακόμη υιοθετηθεί σε μεγάλο βαθμό. Ο καθολικός σχεδιασμός εφαρμόζεται επίσης στο σχεδιασμό της τεχνολογίας, της διδασκαλίας, των υπηρεσιών και άλλων προϊόντων και περιβαλλόντων.

Τα χαμηλωμένα πεζοδρόμια ή οι ράμπες πεζοδρομίου, απαραίτητες για άτομα με αναπηρικά αμαξίδια, που χρησιμοποιούνται όμως από όλους, αποτελούν κοινό παράδειγμα. Τα σερβίτσια χρωματικής αντίθεσης με απότομες πλευρές που βοηθούν όσους έχουν προβλήματα όρασης ή επιδεξιότητας είναι ένα άλλο παράδειγμα. Υπάρχουν επίσης ντουλάπια με αποσπώμενα ράφια, πάγκοι κουζίνας σε διάφορα ύψη για να ικανοποιήσουν διαφορετικές εργασίες και στάσεις, αλλά  αλλαγές έχουν γίνει και μέσα σε πολλά από τα συστήματα δημόσιας συγκοινωνίας του κόσμου, όπως λεωφορεία με δάπεδο που χαμηλώνει, "γονατίζει" (φέρνουν το μπροστινό τμήμα τους στο επίπεδο του εδάφους για να εξαλείψουν το κενό) ή / και είναι εξοπλισμένα με ράμπες, αντί για ανελκυστήρες.

 

1.1  Οι 7 Αρχές του Καθολικού Σχεδιασμού

Οι 7 Αρχές Του Καθολικού Σχεδιασμού αναπτύχθηκαν το 1997 από μια ομάδα εργασίας αρχιτεκτόνων, σχεδιαστών προϊόντων, μηχανικών και ερευνητών περιβαλλοντικού σχεδιασμού, με επικεφαλής τον αείμνηστο Ronald Mace στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. Σκοπός των Αρχών αυτών είναι η καθοδήγηση του σχεδιασμού περιβάλλοντος, προϊόντων και επικοινωνιών. Σύμφωνα με το Κέντρο Καθολικού Σχεδιασμού στο NCSU, οι Αρχές «μπορούν να εφαρμοστούν για την αξιολόγηση των υπαρχόντων σχεδίων, την καθοδήγηση της διαδικασίας σχεδιασμού και την εκπαίδευση τόσο των σχεδιαστών όσο και των καταναλωτών σχετικά με τα χαρακτηριστικά των  προϊόντων και περιβαλλόντων που χρησιμοποιούνται περισσότερο».

Αρχή 1: Δίκαιη Χρήση: Ο σχεδιασμός είναι χρήσιμος και εμπορεύσιμος σε άτομα με διαφορετικές ικανότητες.

1α. Παροχή των ίδιων μέσων χρήσης για όλους τους χρήστες: πανομοιότυπα όποτε είναι δυνατόν· ισοδύναμα όταν δεν είναι.

1β. Αποφυγή του διαχωρισμού ή του στιγματισμού των χρηστών.

1γ. Οι διατάξεις για την ιδιωτικότητα, την προστασία και την ασφάλεια θα πρέπει να είναι εξίσου διαθέσιμες σε όλους τους χρήστες.

1δ. Το σχέδιο πρέπει να είναι ελκυστικό σε όλους τους χρήστες.

Αρχή 2: Ευελιξία στη Χρήση: Ο σχεδιασμός εξυπηρετεί ένα ευρύ φάσμα ατομικών προτιμήσεων και ικανοτήτων.

2α. Παροχή επιλογών στις μεθόδους χρήσης.

2β. Προσαρμογή στην πρόσβαση και τη χρήση για δεξιόχειρες και αριστερόχειρες.

2γ. Διευκόλυνση στην ορθότητα και την ακρίβεια του χρήστη.

2δ. Προσαρμοστικότητα στους ρυθμούς του χρήστη.

Αρχή 3: Απλή και Διαισθητική Χρήση: Η χρήση του σχεδιασμού είναι εύκολα κατανοητή, ανεξάρτητα από την εμπειρία, τις γνώσεις, τις γλωσσικές δεξιότητες ή το τρέχον επίπεδο συγκέντρωσης του χρήστη.

3α. Εξάλειψη της περιττής πολυπλοκότητας.

3β. Συνέπεια ως προς τις προσδοκίες και τη διαίσθηση των χρηστών.

3γ. Ικανοποίηση ενός ευρέως φάσματος δεξιοτήτων γραμματισμού και γλώσσας.

3δ. Οργάνωση πληροφοριών που συνάδουν με τη σημασία τους.

3ε. Παροχή αποτελεσματικής προτροπής και ανατροφοδότησης κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση της εργασίας.

Αρχή 4: Αντιληπτές Πληροφορίες: Ο σχεδιασμός επικοινωνεί αποτελεσματικά τις απαραίτητες πληροφορίες στο χρήστη, ανεξάρτητα από τις συνθήκες περιβάλλοντος ή τις αισθητηριακές ικανότητες του χρήστη.

4α. Χρήση διαφορετικών λειτουργιών (εικονογραφικές, προφορικές, απτές) για εφεδρικές παρουσιάσεις βασικών πληροφοριών.

4β. Παροχή επαρκούς αντίθεσης μεταξύ των βασικών πληροφοριών και του περιβάλλοντός τους.

4γ. Μεγιστοποίηση της "αναγνωσιμότητας" των βασικών πληροφοριών.

4δ. Διαφοροποίηση των στοιχείων με τρόπους που να μπορούν να περιγραφούν (δηλαδή διευκόλυνση στην παροχή οδηγιών).

4ε. Παροχή συμβατότητας με μια ποικιλία τεχνικών ή συσκευών που χρησιμοποιούνται από άτομα με αισθητηριακούς περιορισμούς.

Αρχή 5: Ανοχή στα Λάθη: Ο σχεδιασμός ελαχιστοποιεί τους κινδύνους και τις δυσμενείς συνέπειες τυχαίων ή ακούσιων ενεργειών.

5α. Τακτοποίηση στοιχείων για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων και των σφαλμάτων: τα πιο χρησιμοποιούμενα στοιχεία να είναι πιο προσβάσιμα, ενώ τα επικίνδυνα στοιχεία να εξαλείφονται, απομονώνονται ή φυλάσσονται.

5β. Παροχή προειδοποιήσεων για κινδύνους και σφάλματα.

5γ. Παροχή χαρακτηριστικών ασφαλείας σε περιπτώσεις αμέλειας.

5δ. Αποθάρρυνση ασυνείδητων δράσεων σε εργασίες που απαιτούν επαγρύπνηση.

Αρχή 6: Χαλαρή Σωματική Προσπάθεια: Το σχέδιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και άνετα και με την ελάχιστη κόπωση.

6α. Ο χρήστης πρέπει να μπορεί να διατηρήσει μια ουδέτερη θέση σώματος.

 

6β. Χρήση λογικών επιχειρησιακών δυνάμεων.

6γ. Ελαχιστοποίηση επαναλαμβανόμενων ενεργειών.

6δ. Ελαχιστοποίηση της συνεχούς σωματικής προσπάθειας.

Αρχή 7: Μέγεθος και Χώρος για Προσέγγιση και Χρήση: Κατάλληλο μέγεθος και χώρος παρέχεται για προσέγγιση, απήχηση, χειρισμό και χρήση ανεξάρτητα από το μέγεθος, τη στάση του σώματος ή την κινητικότητα του χρήστη.

7α. Παροχή σαφούς οπτικής γραμμής σε σημαντικά στοιχεία για κάθε καθήμενο ή όρθιο χρήστη.

7β. Άνετη προσβασιμότητα σε όλα τα εξαρτήματα για κάθε καθήμενο ή όρθιο χρήστη.

7γ. Προσαρμογή στις παραλλαγές στο μέγεθος του χεριού και της λαβής.

7δ. Παροχή επαρκούς χώρου για τη χρήση βοηθητικών συσκευών ή προσωπικής βοήθειας.

1.2  Παραδείγματα Καθολικού σχεδιασμού

OXO Good Grips

Η σειρά μαγειρικών σκευών OXO "Good Grips" ξεκίνησε με ένα στόχο: να παράγει έναν αποφλοιωτή λαχανικών που ήταν εύκολος στη συγκράτηση και τη χρήση, ανεξάρτητα από τη δύναμη ή τη χειρωνακτική επιδεξιότητα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η OXO να εφαρμόσει μια καθολική σχεδιαστική προσέγγιση κατά το σχεδιασμό οποιουδήποτε από τα προϊόντα κουζίνας της.

Φούρνος με ανυψωτική πόρτα

Ο φούρνος είναι εγκατεστημένος στον τοίχο πάνω από τον πάγκο. Όταν ανοίγει, το πάτωμα του φούρνου μπορεί να χαμηλώσει ηλεκτρονικά μέχρι τον πάγκο. Αυτό καθιστά πολύ εύκολη την τοποθέτηση των πραγμάτων στο φούρνο. Η επιφάνεια της βάσης είναι κατασκευασμένη από γυάλινα κεραμικά και μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως ζώνη θέρμανσης.

Πτυσσόμενη πόρτα φούρνου

Τα χαρακτηριστικά «slide and hide» (κύλιση και απόκρυψη) αυτού του φούρνου Constructa-Neff επιτρέπουν την απόκρυψη της πόρτας κάτω από το φούρνο, παρέχοντας πρόσβαση χωρίς εμπόδια στο φούρνο. Οι δίσκοι του φούρνου στέκονται πλήρως και χωρίς κάποια βοήθεια κατά την εξαγωγή τους από αυτόν και επομένως δεν απαιτούν από τον χρήστη να διατηρεί το χέρι του στο δίσκο ανά πάσα στιγμή.

Αποθήκευση τροφίμων

Το δοχείο μπορεί εύκολα να ανοιχτεί και να κλείσει πατώντας απλά ένα πολύ μεγάλο κουμπί στο καπάκι. Μετά το άνοιγμα του δοχείου, το κουμπί μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως μια μεγάλη απλή λαβή.

 

Ρυθμιζόμενος νιπτήρας

Το Lavabomobile είναι ένας νιπτήρας που μπορεί να ρυθμιστεί ηλεκτρονικά. Ο σχεδιασμός του τον καθιστά βολικό για τους χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων, καθώς και για άτομα μικρότερου αναστήματος, παιδιά ή όποιον επιθυμεί να πλυθεί στο νιπτήρα ενώ κάθεται. Ανυψώνεται επίσης για να διευκολύνει την πρόσβαση σε ψηλότερους  χρήστες.

 

Ψηφιακό θερμόμετρο

Η μεγάλη οθόνη LCD διευκολύνει την ανάγνωση της θερμοκρασίας. Το μεγάλο, επίπεδο σχήμα του αισθητήρα επιτρέπει να κρατηθεί σταθερά στη μασχάλη. Αυτό παρέχει έναν πιο εύχρηστο σχεδιασμό για όλους, από μικρά παιδιά, που δεν μπορούν να καθίσουν ακίνητα, μέχρι ηλικιωμένους, οι οποίοι μπορεί να δυσκολεύονται να διαβάσουν μια μικρή οθόνη.

 

Διακόπτης φωτός

Ο διακόπτης m-smart jumbo μεγέθους 161x161x32 mm είναι ένας εμφανώς ορατός διακόπτης για ολόκληρο το χέρι σας ή για άλλη λειτουργία. Είναι δυνητικά κατάλληλο για χρήση σε κοινά περιβάλλοντα, όπως κατοικίες ηλικιωμένων, νοσοκομεία, νηπιαγωγεία και κέντρα αποκατάστασης.

 

Συσκευασία Μπαταριών

Η διακόρευση στη συσκευασία αυτής της μπαταρίας Panasonic σημαίνει ότι οι μπαταρίες είναι εύκολο να αφαιρεθούν. Η λέξη "νέο" εκτυπώνεται στο πλαστικό, έτσι ώστε να είναι εύκολο να ξεχωρίσετε τις παλιές από τις νέες μπαταρίες.

Μπαταρία ακουστικών βαρηκοΐας

Μέρος της συσκευασίας σχηματίζεται σαν καπάκι δημιουργώντας μια λαβή για τη μικρή μπαταρία. Όταν το καπάκι σπάσει, η μπαταρία μπορεί να αφαιρεθεί και να εισαχθεί εύκολα στο ακουστικό βαρηκοΐας. Οι συσκευασίες είναι κωδικοποιημένες με βάση το χρώμα για τον προσδιορισμό των μεγεθών της μπαταρίας.